Sulu Yangın Söndürme Sistemleri (Sprinkler Sistemi)
Sulu söndürme sistemi uygulama alanına göre farklı boşaltma ekipmanları (çeşitle sprinkler, nozul, monitör, yangın dolabı vs.) kullanılarak, yangından korunmak amacıyla kullanılan su dağıtım tesisatının tasarlandığı bir sistemidir. Tasarımına göre ıslak borulu, baskın sistem ya da ön tepkili sistem olarak kullanılabilir. Sulu söndürme sisteminin tasarımı için yeterliyse TS EN 12845 (Sprinkler Sistemi), TS EN 671 (Yangın Dolabı) Avrupa ya da yetersiz gelirse NFPA 13 (Sprinkler Sistemi), NFPA 14 (Yangın hortumu), NFPA 15 (Su sprey sistemi) Amerikan standardına göre yapılır. Bu sebeple, sistemin tasarım, kurulum, test, bakım ve tadilatlarının yangın söndürme sistemleri konusunda yetkin kişiler tarafından yapılması gerekir.
Sulu söndürme sistemleri suyla reaksiyona giren, su ile yayılan malzemelerin, suyun zarar verebileceği değerli eşyaların (server odaları, yazma eser kütüphaneleri, vs.) bulunmadığı ortamlarda yangından korunmak amacıyla kullanılır.
Türkiye Binaların Yakından Korunması Hakkındaki Yönetmeliğine göre aşağıda belirtilen yerlerde otomatik yağmurlama sistemi kurulması mecburidir:
Çalışma Prensibine Göre Sprinkler Sistem Çeşitleri:
Islak Borulu Sprinkler Sistemi:
Su dolu boru tesisatına bağlı otomatik (kapalı) sprinklerleri bulunan ve doğrudan bir su kaynağına bağlı olan sprinkler sistemidir. Bu yapısından dolayı, yangın çıktığı zaman yangın ısının etkisiyle sıcaklığa duyarlı Sprinkler bulbu kırılır ve açılan sprinklerden su akışı anında başlamış olur. Islak borulu sprinkler sistemi en basit, yaygın ve güvenilir sprinkler sistemidir. Bu sebeple, tasarım sırasında ıslak borulu sprinkler sistemi ilk akla gelen sistem olmalıdır. Ancak, kullanımının uygun olmadığı yerlerde başka sistemler tercih edilmelidir. Mesela, bir soğuk hava deposu için ıslak borulu sprinkler sistemi doğru bir seçenek değildir, çünkü düşük sıcaklık borudaki suyun donmasına boru ve diğer ekipmanların zarar görmesine sebep olur. Bu tür uygulamalarda, antifrizli, ısıtıcı şeritli ya da kuru borulu sprinkler sistemlerin seçmek uygun olacaktır. İlgili standartlar gereğince ortamın sıcaklığının 95°C’i aştığı ortamlarda da ıslak borulu sprinklerler kullanılamaz.
Kurulu Borulu Sprinkler Sistemi:
Basınçlı hava ya da azot dolu boru tesisatına bağlı otomatik (kapalı) sprinklerleri bulunan ve yangın ile açılan sprinklerin tesisatta basıncı düşürmesi sonucu vana açılır ve su akışı başlar. Ancak, tesisattaki gaz boşalıp sprinklerden su gelene kadar belirli bir süre kaybı yaşanır. Yangının söndürülmesinde hız çok önemlidir, bu nedenle standartlar gereğince bu süre 60 saniyeyi geçmemelidir. Bu tür sistemlerde, işçiliğin iyi yapılması ve borunun sızdırmazlığının sağlanması gerekmektedir. Çünkü boruda olacak bir sızıntı tesisat içindeki basıncın düşmesine ve vananın aktif olmasına sebep olacaktır. Boru tesisatı içindeki basıncı devamlılığını sağlamak için hava/azot tedarik cihazı montajı yapılmalıdır.
Kuru borulu sistemler, ortam sıcaklığının 4°C olmasının sağlanamadığı sistemin donmadan korunamadığı yerlerde tercih edilmelidir. Sistem aktif olduktan sonra su drenajının kolay olması için upright tip sprinkler ile kullanımı daha uygun olur.
Ön Tepkili Sprinkler Sistemi:
Basınçlı hava bulunan veya boş olan boru tesisatına bağlı otomatik (kapalı) sprinklerleri ve sprinkler ile aynı mahalde algılama sistemi bulunan sprinkler sistemidir. Çalışma prensibine göre 3 Çeşit Ön Tepkili Sprinkler Sistemi bulunmaktadır.
Tek Kilitlemeli Ön Tepkili Sprinkler Sistemi:
Boru tesisatına algılama sisteminin aktivasyonu ile su akışı olur.
Kilitlemesiz Ön Tepkili Sprinkler Sistemi:
Sprinklerin açılması veya algılama sisteminin aktivasyonu sonucunda boru tesisatına su akışı olur.
Çift Kilitlemeli Ön Tepkili Sprinkler Sistemi:
Ancak hem sprinkler açılıp hem de algılama sistemi aktif olduğunda vananın açılması ve su akışı sağlanır. Her iki sistemin aktif olması bekleneceği için kuru borulu sprinkler sistemlerindeki gibi herhangi bir sprinklerin patlamasından sonra suyun ulaşma süresi 60 saniyeyi geçmemelidir.
Algılama sisteminin aktivasyonu sprinkler bulbunun kırıldığı sıcaklıktan daha düşük bir sıcaklıkta olur. Bu sebeple tek kilitlemeli ve kilitlemesiz ön tepkili sistemin kuru tip ve çift kilitlemeli ön tepkili sprinkler sisteminden daha hızlı çalışması beklenir.
Baskın Sprinkler Sistemi:
Sprinkler veya nozulların bulunduğu mahale ait bir algılama sisteminin aktivasyonu yoluyla vanası açılan bir su kaynağına bağlı boş bir boru tesisatına ait açık sprinkler ya da nozullardan oluşan sprinkler sistemidir. Bu vana açıldığında tesisattaki tüm nozul ya da sprinklerlerden su akışı gerçekleşir.
Baskın sistemler de algılama sistemi tarafından aktive olması açısından tek ve çift kilitmeli ön tepkili sprinler sistemlerine benzerler. Ancak, ön tepkili sistemlerde kapalı tip (otomatik) sprinkler kullanılırken baskın sistemlerde açık sprinkler ya da nozullar kullanılır. Böylece, baskın sistemlerde algılama sistemi aktive olması sprinkler ya da nozuldan su akışı için yeterlidir. Halbuki, ön tepkili sistemlerde algılama sonucu su akışı başlasa da sprinkler açılmadıkça mahale su akışı sağlanamaz. Baskın sistemler söndürme işleminin hızlı başlayabilmesi için genelde yüksek tehlikeli yerlerde tercih edilirler.
Borulama Şekline Göre Sprinkler Sistem Çeşitleri:
Sprinkler Sistemi Tasarımı
Diğer söndürme sistemlerinde de olduğu üzere öncelikle mahalin tehlike sınıfı belirlenmelidir. İlgili standartta belirtilen bu tehlike sınıfına uygun tasarım yoğunluğu ve koruma alanı seçilir. Ama önemlisi mahale ve uygulamaya uygun sprinklerin seçimidir. Özellikle depo mahallerinde Sprinkler seçimi kritiktir. Sprinkler seçimi, tasarım ve uygulama depolama yüksekliği, çatı yüksekliği, çatı eğimi vs. bir çok koşul göz önüne alınarak yapılmalıdır. Gerekli pompa ihtiyacının hesaplanabilmesi için eğer varsa sprinkler tasarım debisine standartta belirtilen dolap ve hidrant debisi eklenmelidir. Debinin tehlike sınıfı için belirtilen koruma süresi ile çarpılması ile gerekli su ihtiyacı hesaplanır.